La psicología como técnica de subjetivación

  1. José Carlos Loredo Narciandi
Revista:
Papeles del psicólogo

ISSN: 0214-7823 1886-1415

Ano de publicación: 2019

Título do exemplar: La psicoterapia como ciencia humana

Volume: 40

Número: 1

Páxinas: 31-38

Tipo: Artigo

Outras publicacións en: Papeles del psicólogo

Resumo

A conception of psychology is tentatively proposed which aims to displace epistemological questions (what kind of science it is, if it is a science) and theoretical and methodological questions (what its object and its method should be). Instead, a perspective is adopted that is based on Foucauldian genealogy and the anthropology of science by authors such as Bruno Latour. An attempt is made to create distance with respect to so-called critical psychology. It is argued that psychology matters more for what it does than for what it says (although saying is also doing) and that it functions mainly as a practice of subjectivation. This paper ends by briefly reviewing a number of works that attempt to show this functioning in specific cases

Referencias bibliográficas

  • Álvarez-Uría, F. y Varela, J. (1986). Las redes de la Psicología. Madrid: Libertarias. Babiss, F. (2002). An ethnographic study of mental health treatment and outcomes: Doing what works. Nueva York: The Haworth Press.
  • Béhague, D.P. y Lézé, S. (2015). Shaping the modern child: Genealogies and ethnographies of developmental science. Social Science & Medicine, 143, 249-254. Doi: 10.1016/j.socscimed.2015.09.018
  • Blanco, F. y Cohen, M.A. (2015). Esclavos de la libertad: La organización interna de los ejercicios espirituales en el estoicismo clásico. Revista de Historia de la Psicología, 36(1), 13-52.
  • Blanco, F. y Loredo, J.C. (2016). Maneras de morir: Técnicas de subjetivación en el antiguo ars moriendi. Mnemosine, 12(1), 45-92.
  • Brown, S.D. y Stenner, P. (2009). Psychology without foundations. History, philosophy and psychosocial theory. Londres: SAGE.
  • Bueno, G (1995). ¿Qué es la ciencia? Oviedo: Pentalfa. Castro, J. y Loredo, J.C. (2018). Psytizenship: Sociocultural mediations in the historical shaping of the western citizen. En A. Rosa y J. Valsiner (Eds.), The Cambridge handbook of sociocultural psychology (pp. 479-500). Cambridge: Cambridge University Press.
  • Cortés, C., Uribe, C.A. y Vásquez, R. (2005). Etnografía clínica y narrativas de enfermedad de pacientes afectados con trastorno obsesivo-compulsivo. Revista Colombiana de Psiquiatría, XXXIV, 2, 189-219.
  • Dean, M. (1999). Governmentality. Power and rule in modern society. Londres: SAGE.
  • Deleuze, G. (2015). La subjetivación. Curso sobre Foucault, tomo III. Buenos Aires: Cactus.
  • Despret, V. (2001). Ces émotions qui nous fabriquent. Etnopsychologie de l’authenticité. 2ª ed. París: Les Empêcheurs de Penser en Rond.
  • Epele, M.E. (2015). Entre la escucha y el escuchar: Psicoanálisis, psicoterapia y pobreza urbana en Buenos Aires. Physis. Revista de Saúde Coletiva, 25(3), 797-818.
  • Estroff, S.E. (1985). Making tt crazy: An ethnography of psychiatric clients in an American community. Berkeley: University of California Press.
  • Fernández, F. y Lézé, S. (2011). Finding the moral heart of treatment: Mental health care in a French prision. Social Science and Medicine, 72, 1563-1569. Doi: 10.1016/j.socscimed.2011.03.013
  • Fernández, F. y Lézé, S. (2014). The psychiatric report as moral tool: A case study in a French district court. Social Science & Medicine, 116, 41-48. Doi: 10.1016/j.socscimed.2014.06.026
  • Fernández, F., Lézé, S. y Strauss, H. (2010). Comment évaluer una personne? L’expertise judiciaire et ses usages moraux. Cahiers Internacionaux de Sociologie, CXXVIII-CXXXIX, 179-206.
  • Fernández, T.R., Sánchez, J.C., Aivar, P. y Loredo, J.C. (2003). Representación y significado en Psicología cognitiva. Una reflexión constructivista. Estudios de Psicología, 24(1), 5-32.
  • Ferreira, A.A.L. (2011). La experiencia de subjetividad como condición y efecto de los saberes y las prácticas psicológicas: producción de subjetividad y psicología. Es tudios de Ps ico logía, 32 (3 ) , 359-374. Doi: 10.1174/021093911797898529
  • Ferreira, A.A.L. (2014). Técnicas de si e clínica psi: Um campo de estudos etnográficos. Polis e Psique, 4(3), 80-99.
  • Ferreira, A.A.L. (Ed.) (2015). Psicologia, tecnologia e sociedade: Controvérsias metodológicas e conceituais para uma análise das práticas de subjetivação. Río de Janeiro: NAU.
  • Ferreira, A.A.L., Gomes, E.B., Moura, J. de, Zornoff, P., Azevedo, G. de, Barbosa, N., Viola, P.S. y Pires, R.J. (2012). A Psicologia para além das epistemologias: Um espaço plural de produçao de subjetividades. Redes, 18(34), 59-84.
  • Ferreira, A.A.L., Pereira, N.B., Miguel, M.V., Brandao, J.T., Ruthes, K. y Foureaux, B. (2013). Tecendo subjetividades em rede: Tanteando as primeiras pistas em uma divisão de Psicologia aplicada. Revista Ator-Rede, 1, 1-14.
  • Foucault, M. (1987). Historia de la sexualidad. Vol. II: El uso de los placeres. 3ª ed. Madrid: Siglo XXI.
  • Foucault, M. (1988). Nietzsche, la genealogía, la historia. Valencia: Pre-Textos.
  • Foucault, M. (1990). Tecnologías del yo y otros textos afines. Barcelona: Paidós.
  • Geneyro, S.C. y Tirado, F.J. (2015). El juicio diagnóstico en biopsiquiatría: De la hermenéutica clínica a la traducción psicofarmacológica. Sociología y Tecnociencia: Revista Digital de Sociología del Sistema Tecnocientífico, 1(5), 33-50.
  • Hadot, P. (1998). ¿Qué es la filosofía antigua? México: FCE. Latour, B. (2008). Reensamblar lo social. Una introducción a la teoría del actor-red. Buenos Aires: Manantial.
  • Latour, B. (2013). Restituir los seres de la metamorfosis. En B. Latour (Ed.), Investigación sobre los modos de existencia (pp. 181-203). Buenos Aires: Paidós.
  • Latour, B. y Woolgar, S. (1995). La vida en el laboratorio. La construcción de los hechos científicos. Madrid: Alianza.
  • Law, J. (2004). After method. Mess in social science research. Londres: Routledge.
  • Loredo, J.C. (2012). El yo como obra de arte en el dandismo. Una primera aproximación. Revista de Historia de la Psicología, 33(1), 29-50.
  • Loredo, J.C. (2015). ¿Qué es una tarea piagetiana? En A.A.L. Ferreira (Ed.), Psicologia, tecnologia e sociedade. Controvérsias metodológicas e conceituais para uma análise das práticas de subjetivação (pp. 379-405). Río de Janeiro: NAU Editora.
  • Loredo, J.C. (2016). Cultivar bebés, gobernar ciudadanos: Un viaje de ida y vuelta por la puericultura española moderna. Revista de Historia de la Psicología, 37, 47-54.
  • Loredo, J.C. y Blanco, F. (2011). La práctica de la confesión y su génesis como tecnología psicológica. Estudios de Psicología, 32(1), 85-102.
  • Martínez, L. (2015). Descartes y el Discurso del método en la tradición occidental de los ejercicios espirituales. La recepción cartesiana de la ascética a través de San Ignacio de Loyola. Revista de Historia de la Psicología, 36(1), 113134.
  • Martínez-Hernáez, A. (2017). El secreto está en mi interior. La neuropolítica y la emergencia de las neuronarrativas en el consumo de antidepresivos. En E. Perdiguero-Gil y J.M. Comelles (Eds.), Educación, comunicación y salud: Perspectivas desde las ciencias humanas y sociales (pp. 305-320). Tarragona: Universitat Rovira i Virgili.
  • Merani, A. (1980). Carta abierta a los consumidores de Psicología. México: Grijalbo.
  • Nathan, T. (1999). La influencia que cura. México: FCE. Nathan, T. (2001). Nous en sommes pas seuls au monde. Les enjeux de l’ethnopsychiatrie. París: Le Seuil.
  • Nathan, T. (2013). La folie des autres. Traité d’ethnopsychiatrie clinique. 2ª ed. París: Dunod.
  • Newfield, N., Kuehl, B., Joanning, H.H. y Quinn, W.H. (1990). A mini ethnography of the family therapy of adolescent drug abuse: The ambiguous experience. Alcohol i sm Treatment Quar ter ly , 7 (2) , 57-79. https://doi.org/10.1300/J020V07N02_04
  • Oliveira, M. de J. (2014). Uma etnografia sobre o atendimento psicoterapêutico a transexuais. Estudos Feministas, 22(3), 839-861. http://dx.doi.org/10.1590/S0104026X2014000300007
  • Parker, I. (2010). La Psicología como ideología. Contra la disciplina. Madrid: Los Libros de la Catarata.
  • Pérez, M. (2013). Anatomía de la psicoterapia: El diablo no está en los detalles. Clínica Contemporánea, 4(1), 5-28. Doi: 10.5093/cc2013a1
  • Pérez, M. (2015). Reflexividad, escritura y génesis del sujeto moderno. Revista de Historia de la Psicología, 36(1), 53-90.
  • Pérez, M. (2018). Para pensar la Psicología más allá de la mente y el cerebro: Un enfoque transteórico. Papeles del Psicólogo, 39(3), 161-173. https://doi.org/10.23923/pap.psicol2018.2875
  • Rendueles, G. (2005). Egolatría. Oviedo: KRK. Rodríguez, R. (2016) (Ed.). Contrapsicología: De las luchas antipsiquiátricas a la psicologización de la cultura. Madrid: Dado.
  • Rose, N. (1996). Inventing ourselves: Psychology, power and personhood. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Rose, N. (1998). Una historia crítica de la psicología. Disponible en www.elseminario.com.ar/ biblioteca/Rose_Cap_2_Historia_critica_psicologia.htm (acceso el 15/09/2016).
  • Rose, N. (1999a). Governing the soul. The shaping of the private self. 2ª ed. Londres: Free Association Books
  • Rose, N. (1999b). Powers of freedom. Reframing political thought. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Rose, N. (2007). The politics of life itself. Biomedicine, power, and subjectivity in the twenty-first century. Nueva Jersey: Princeton University Press.
  • Sánchez, J.C. (2009). Los límites del constructivismo. En J.C. Loredo, T. Sánchez-Criado y D. López (Eds.), ¿Dónde reside la acción? Agencia, Psicología y constructivismo (pp. 291326). Madrid: UNED/Universidad de Murcia.
  • Sells, S.P., Smith, Th.E. y Moon, S. (1996). An ethnographic study of client and therapist perceptions of therapy effectiveness in a university-based training clinic. Journal of Marital and Family Therapy, 22(3), 321-324.
  • Sisto, V., López, V., Castillo-Sepúlveda, J., Ferreira, A.A.L. y Espinosa, J.F. (Eds.) (2017). Estudios de Ciencia Tecnología y Subjetividad (CTS): Prácticas psi y modos de producción de subjetividad. Monográfico de Psicoperspectivas, 16 3).
  • Sloterdijk, P. (2009). Has de cambiar tu vida. Sobre antropotécnica. Valencia: Pre-Textos, 2012.
  • Smith, Th.E., Sells, S.P. y Clevenger, Th. (1994). Ethnographic content analysis of couple and therapist perceptions in a reflecting team setting. Journal of Marital and Family Therapy, 20(3), 267-286.
  • Stengers, I. (2006). La vierge et le neutrino: Les scientifiques dans la tourmente. París: Les Empêcheurs de Penser en Rond.
  • Stengers, I. (2008). Experimenting with refrains: Subjectivity and the challenge of escaping modern dualism. Subjectivity, 22, 38-59. https://doi.org/ 10.1057/sub.2008.6
  • Sturm, G., Nadig, M. y Moro, R. (2010). Writing therapies. An ethnographic approach to transcultural therapies. Forum: Qualitative Social Research, 11(3), Art. 1.
  • Terkelsen, T.B. (2009). Transforming subjectivities in psychiatric care. Subjectivi ty, 27(1), 195-216. Doi: 10.1057/sub.2009.6
  • Trivelli, E. (2014). Depression, performativity and the conflicted body: An auto-ethnography of self-medication. Subjectivity, 7(2), 151-170. Doi: 10.1057/sub.2014.4
  • Zapata, M. (2014). Depresión y procesos de recuperación: Agencia, género y prácticas corporales. Trabajo de Fin de Máster. Universidad del País Vasco.